ශ්‍රී ලංකාවේ ලුණු හිඟය: හේතු, බලපෑම් සහ ඉදිරි ගමන!

2025 මැයි 17 වන දින කොළඹදී,

ශ්‍රී ලංකාව මේ වන විට බරපතළ ලුණු හිඟයකට මුහුණ දී ඇති අතර, එය මිල ඉහළ යාමට සහ සුපිරි වෙළඳසැල්වල රාක්ක හිස්වීමට හේතු වී ඇත. අනපේක්ෂිත කාලගුණික තත්ත්වයන් සහ ලුණු ආනයනයේ ප්‍රමාදයන් හේතුවෙන් ඇති වූ මෙම අර්බුදය පාරිභෝගිකයන්ට සහ වෙළෙන්දන්ට බලවත් ලෙස බලපා ඇත. රජය ආනයනයන් හරහා සහ දේශීය නිෂ්පාදනය වැඩි කිරීමේ උත්සාහයන් හරහා මෙම ගැටලුව විසඳීමට පියවර ගනිමින් සිටියි.

හිඟයේ හේතු

ශ්‍රී ලංකාවේ ලුණු හිඟයට ප්‍රධාන හේතු දෙකකි: අනපේක්ෂිත කාලගුණික තත්ත්වයන් සහ ආනයන ක්‍රියාවලියේ ප්‍රමාදයන්. පුත්තලම සහ හම්බන්තොට වැනි ප්‍රධාන නිෂ්පාදන ප්‍රදේශවල අධික වැසි හේතුවෙන් ලුණු නිෂ්පාදනයට අවශ්‍ය සූර්ය වාෂ්පීකරණ ක්‍රමයට බාධා ඇති වී ඇත. උදාහරණයක් ලෙස, ජාතික ලුණු ඉල්ලුමෙන් 50%ක් පමණ සපුරන හම්බන්තොට, 2023දී සාමාන්‍ය වාර්ෂික වර්ෂාපතනය 1,100 mmට වඩා 2,000 mm ඉක්මවූ වර්ෂාපතනයකට මුහුණ දුන්නේය (Climate Fact Checks). මෙය 2023දී මෙට්‍රික් ටොන් 94,000 සිට 2024දී මෙට්‍රික් ටොන් 40,000 දක්වා දේශීය නිෂ්පාදනයේ බිඳවැටීමකට හේතු විය (The Morning).

ඊට අමතරව, මෙට්‍රික් ටොන් 30,000ක ලුණු ආනයනයට කැබිනට් මණ්ඩලයේ තීරණය ගත්තද, එය ක්‍රියාත්මක කිරීමේ ප්‍රමාදයන් හිඟය උග්‍ර කර ඇත. 2025 මැයි 13 වන විට, ආනයන ක්‍රියාවලිය මන්දගාමී වී ඇති අතර, එය අර්බුදයට තවදුරටත් බලපා ඇත (Daily Mirror).

මිල සහ ලබා ගැනීමේ බලපෑම

ලුණු හිඟය මිල සහ වෙළඳපොලේ ලබා ගත හැකි තත්ත්වයට සෘජුව බලපා ඇත. සිල්ලර මිල රුපියල් 400 සිට 450 දක්වා ඉහළ ගොස් ඇති අතර, එය පෙර මට්ටම්වලට වඩා සැලකිය යුතු වැඩිවීමකි (Newswire). රට පුරා සුපිරි වෙළඳසැල්වල රාක්ක සති ගණනාවක් තිස්සේ හිස්ව ඇති අතර, පාරිභෝගිකයන්ට ලුණු සොයා ගැනීමට නොහැකි වී ඇති අතර, සමහර විට වැලි වැනි අපිරිසිදුකම් සහිත පහත් තත්ත්වයේ විකල්ප මිලදී ගැනීමට සිදුව ඇත (The Morning).

මෙම තත්ත්වය පාරිභෝගිකයන්ට විශේෂයෙන් අභියෝගාත්මක වී ඇති අතර, ඔවුන් දැනටමත් සහල් සහ පොල් වැනි අනෙකුත් අත්‍යවශ්‍ය භාණ්ඩවල මිල ඉහළ යාමට මුහුණ දී සිටිති. සුපිරි වෙළඳසැල්වල දිගු පෝලිම් සහ කලකිරීම සුලබ දසුනක් බවට පත්ව ඇත (Daily Mirror).

රජයේ සහ කර්මාන්තයේ ප්‍රතිචාර

අර්බුදයට ප්‍රතිචාර වශයෙන්, ශ්‍රී ලංකා රජය වෙළඳපොල ස්ථාවර කිරීම සඳහා ලුණු ආනයනයට පියවර ගෙන ඇත. 2024 දෙසැම්බර් 18 වන දින, රාජ්‍ය වෙළඳ සංස්ථාව හරහා යෝඩින් රහිත ලුණු මෙට්‍රික් ටොන් 30,000ක් ආනයනය කිරීමට කැබිනට් මණ්ඩලය අනුමැතිය ලබා දුන්නේය (Daily FT). 2025 මැයි 13 වන විට, ඉන්දියාවෙන් තවත් බඩු තොගයක් ඉක්මනින් පැමිණීමට නියමිත අතර, තත්ත්වය සති දෙකක් ඇතුළත සාමාන්‍ය තත්ත්වයට පත්වනු ඇතැයි අපේක්ෂා කෙරේ (Newswire).

එසේම, දේශීය ලුණු නිෂ්පාදනය වැඩි කිරීමට උත්සාහයන් සිදු වෙමින් පවතී. යාපනයේ ලුණු කර්මාන්ත ශාලා සංවර්ධන කටයුතු 2025 ජනවාරි මැද ආරම්භ වී, 2025 මාර්තු වන විට නිෂ්පාදනය ආරම්භ වනු ඇතැයි අපේක්ෂා කෙරේ (LNW Lanka News). දිගුකාලීන උපාය මාර්ගවලට උසස් කාලගුණ විද්‍යාත්මක මෙවලම් සහ නව නිෂ්පාදන තාක්ෂණයන් භාවිතය ඇතුළත් වේ (Climate Fact Checks).

පාරිභෝගික සහ වෙළෙන්දන්ගේ ප්‍රතිචාර

ලුණු හිඟය පාරිභෝගිකයන් අතර බලවත් කලකිරීමක් ඇති කර ඇති අතර, ඔවුන් ඉහළ මිල ගණන්වලට සහ බොහෝ වෙළඳසැල්වල ලුණු නොමැතිකමට මුහුණ දෙයි. සමහර පාරිභෝගිකයන්ට සෞඛ්‍ය අවදානම් ඇති කළ හැකි අපිරිසිදුකම් සහිත පහත් තත්ත්වයේ ලුණු මිලදී ගැනීමට සිදුව ඇත (The Morning). අනෙක් අතට, වෙළෙන්දන් තොග හිඟයෙන් පීඩා විඳින අතර, පාරිභෝගිකයන්ගේ පැමිණිලිවලට මුහුණ දෙයි (Daily Mirror).

අධික මිල ගණන් යටතේ ලුණු අලෙවි කරන වෙළෙන්දන්ට එරෙහිව නීතිමය ක්‍රියාමාර්ග ගැනීමට පාරිභෝගික කටයුතු අධිකාරිය (CAA) සැලසුම් කර ඇත. CAA හි තොරතුරු අධ්‍යක්ෂ අසේල බණ්ඩාර මහතා මෙම තත්ත්වය සක්‍රීයව නිරීක්ෂණය කරන බවත්, පාරිභෝගිකයන් ආරක්ෂා කිරීමට රෙගුලාසි ක්‍රියාත්මක කරන බවත් තහවුරු කළේය (Daily Mirror).

ඉදිරි දැක්ම

ආනයනයන් හේතුවෙන් 2025 මැයි අග වන විට හිඟය අවසන් වනු ඇතැයි අපේක්ෂා කළද, කාලගුණික බාධාවන් ඉදිරියටත් ගැටලු ඇති කළ හැකිය (Daily Mirror). එහෙත්, දේශීය නිෂ්පාදනය වැඩි කිරීමට සහ කාලගුණික විචලනයන්ට ඔරොත්තු දිය හැකි ලෙස යටිතල පහසුකම් සහ නිෂ්පාදන ක්‍රම වැඩිදියුණු කිරීමට ගන්නා උත්සාහයන් මඟින් වඩාත් ස්ථාවර සැපයුමක් සඳහා බලාපොරොත්තුවක් ඇති කරයි.